Europa Środkowo-Wschodnia to atrakcyjny region przyciągający w ostatnich latach coraz więcej inwestorów. Wzrost inwestycji zagranicznych w CEE nie jest jednak jednorodny, a kluczowe kraje znacznie różnią się pod kątem ilości i wartości realizowanych projektów. Dla przykładu – Słowacja zaskoczyła dynamicznym odbiciem, podczas gdy kraje bałtyckie musiały zmierzyć się z wyraźnym spadkiem. Polska, mimo minimalnego spadku, wciąż utrzymuje pozycję lidera.

W 2022 roku kraje Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) zanotowały imponujący wzrost wartości inwestycji zagranicznych (BIZ) – niemal 8% więcej niż w roku poprzednim. Ten dynamiczny wzrost nie jest jednak równomiernie rozłożony między państwami regionu, co wynika m.in. z różnić w potencjale gospodarczym, ale także z kilku dużych transakcji, które mocno wpływają na ogólny obraz.

Dużym sukcesem może pochwalić się Słowacja, gdzie po dwóch latach drastycznych spadków nastąpiło gwałtowne odbicie wartości napływających BIZ (2,5 miliarda EUR w 2022 r., w porównaniu do 50 milionów w roku 2021). Znaczny wzrost inwestycji zanotowała również Estonia, która kusi zagranicznych graczy m.in. sprzyjającym systemem podatkowym oraz wysokim poziomem digitalizacji kraju. Co ciekawe, Estonia jest wyjątkiem na tle innych krajów bałtyckich, które w 2022 roku radziły sobie znacznie gorzej. Największe spadki inwestycji zagranicznych, oprócz Ukrainy, odnotowano właśnie na Łotwie (-54,6%) oraz na Litwie (- 4,7%).

Polska – stały lider pomimo minimalnego spadku

Polska utrzymała swoją pozycję jako lider regionu, z minimalnym spadkiem (-0,4%), pozostając największym beneficjentem BIZ pod względem wartości. Według raportu UNCTAD „World Investment Report 2023”, Polska, jedna z 20 największych gospodarek na świecie,  zajmuje 4. miejsce w Europie i 14. miejsce globalnie pod względem napływu inwestycji, osiągając wynik 29 mld EUR.

Rumunia – duży rynek zbytu i korzystny system podatkowy

Rumunia przyciąga potencjalnych inwestorów m.in. dzięki dużemu rynkowi zbytu liczącemu ponad 19 milionów ludzi. Rosnąca siła nabywcza konsumentów oraz stosunkowo niskie koszty pracy (średnie roczne wynagrodzenie wyniosło w 2021 roku 13 tys. EUR, podczas gdy średnia dla UE to 33,5 tys. EUR) sprawiają, że rynek ten jest szczególnie atrakcyjny dla przedsiębiorstw produkcyjnych. Ponadto Rumunia ma jedną z najniższych stawek podatkowych w UE, a system podatkowy sprzyja w równym stopniu inwestycjom przemysłowym i inicjatywom start-upowym.

Według danych Banku Narodowego, ogólny napływ netto bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Rumunii wzrósł o 9% rok do roku, osiągając 9,6 mld EUR w 2022 roku. Niemniej jednak, udział tych inwestycji w PKB tego kraju spadł do 3,1% w porównaniu z 3,3% rok wcześniej.

Węgry – wysoki poziom BIZ per capita, ale również istotne wyzwania demograficzne

Węgry zdołały utrzymać wysoki poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) per capita. Według Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD z 2022 r., napływ BIZ wyniósł 4,6 mld EUR w 2021 r., warto jednak pamiętać, że rok wcześniej było to 5,8 m EUR. Centralne położenie i wysokiej jakości infrastruktura sprawiają, że kraj uważany jest za atrakcyjne miejsce dla zagranicznych inwestorów. Ponadto Węgry mają jedno z najniższych w Europie podatków od firm wynoszący 9%. Z drugiej strony, spadek demograficzny kraju i wolny postęp w systemie edukacyjnym stanowią istotne przeszkody dla kluczowej transformacji strukturalnej. Wiele przedsiębiorstw zagranicznych wskazuje na brak wykwalifikowanej siły roboczej jako główną przeszkodę dla inwestycji na Węgrzech. Nie bez znaczenia jest również sytuacja polityczna, która wpływa na postrzeganie kraju na arenie międzynarodowej.

Słowacja – gwałtowne odbicie i zależność od strefy euro

Zgodnie z raportem UNCTAD 2022 Słowacja zanotowała dynamiczny wzrost wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych, osiągając kwotę 2,5 miliarda EUR w 2022 roku (w porównaniu do zaledwie 50 milionów rok wcześniej). Wśród sektorów o wysokim potencjale inwestycyjnym wymienia się produkcję samochodów i ich części (Słowacja jest największym producentem pojazdów w przeliczeniu na mieszkańca na świecie). Ponadto, istotnymi dziedzinami są produkcja maszyn i sprzętu transportowego, elektroniki, a także sektor chemiczny i farmaceutyczny.

Słowacja stanowi atrakcyjny punkt docelowy dla przedsiębiorstw z uwagi na stosunkowo niskie koszty, w parze z wysoko wykwalifikowaną siłą roboczą oraz korzystnym położeniem geograficznym w centrum Europy Środkowej. Jednocześnie duża część słowackich BIZ jest bezpośrednio zależna od strefy euro. Gospodarka tego kraju jest ściśle powiązana z kondycją gospodarczą jego europejskich sąsiadów, zwłaszcza Niemiec i Francji.

Słowacja cieszy się korzystnym klimatem biznesowym, zajmując 32. miejsce spośród 82 krajów w rankingu „Economist Business Environment”. Dodatkowo, plasuje się na 46 pozycji spośród 132 w Światowym Indeksie Innowacji 2022 (Global Innovation Index) oraz na 49 miejscu spośród 180 w indeksie Corruption Perceptions Index.

Czechy – szybki wzrost gospodarczy i innowacyjność

Czechy, z PKB na poziomie 2,3% w 2022 roku, stanowią atrakcyjną destynację dla inwestorów m.in. ze względu na wysoką pozycję w wskaźnikach praworządności i stabilności politycznej. Dodatkowo, zajmują wysoką pozycję w rankingu wolności gospodarczej (Index of Economic Freedom) oraz charakteryzują się niskimi restrykcjami dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Czechy są także liderem w innowacjach w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, z silnym naciskiem na sektory takie jak automatyka i robotyka.

Perspektywy rozwoju regionu i czynniki wpływające na inwestycje zagraniczne

Kolejne lata w opinii ekspertów przyniosą dalszy wzrost inwestycji zagranicznych w regionie, czyniąc z niego jednego z największych beneficjentów takich projektów na świecie. Sprzyjać temu  będą m.in. tendencje nearshoringowe – przenoszenie operacji do pobliskiego obszaru geograficznego o podobnej strefie czasowej, kulturze i języku, co sprzyja wzmocnieniu stabilności łańcucha dostaw. Europa Środkowo-Wschodnia ze swoim położeniem, niższymi kosztami pracy i wysoko wykwalifikowaną kadrą, idealnie wpisuje się w strategię „China Plus One”.

Jednym z najważniejszych czynników jest dostępność doświadczonej siły roboczej. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej, z silną tradycją w sektorach takich jak IT, finanse i inżynieria, oferują odpowiednia podaż zarówno wykwalifikowanych specjalistów jak i pracowników gotowych wykonywać proste prace np. montażowe. Dodatkowym atutem jest stosunkowo niska cena pracy, co przekłada się na potencjalnie atrakcyjne zyski dla inwestorów..

Nie bez znaczenia jest także korzystne otoczenie biznesowe – stabilne systemy prawne i transparentne przepisy. Członkostwo w Unii Europejskiej większości krajów regionu umożliwia dostęp do jednolitego rynku i ułatwia prowadzenie działalności biznesowej.

Na wysoki poziom inwestycji wpływ ma także rosnący rynek konsumencki w Europie Środkowo-Wschodniej (ponad 110 mln ludzi). W miarę wzrostu dochodów, konsumenci w regionie stają się coraz bardziej zainteresowani produktami i usługami wysokiej jakości. Istotne jest również zapotrzebowanie na nowe technologie i automatyzację, co otwiera nowe możliwości dla inwestorów.

Dodatkowym impulsem dla rozwoju regionu są środki płynące z Unii Europejskiej. Nowa perspektywa finansowa na lata 2021-2027 dostarcza krajom niezbędne wsparcie finansowe, co potencjalnie przełoży się na dalszy wzrost inwestycji zagranicznych.

Europa Środkowa – Wschodnia nie jest jednak wolna od wyzwań, które wpływać mogą na pozom BIZ w najbliższych latach. Wysoka inflacja, związana m.in. z cenami energii i surowców, może odstraszyć potencjalnych inwestorów, prowadząc do deprecjacji lokalnych walut. Dodatkowo, bliskość ogarniętej wojną Ukrainy nie pozostaje bez wpływu na atrakcyjność regionu i przekłada się na jego ocenę przez zagraniczne podmioty, szczególnie te z bardziej odległych części globu.

Mimo wyzwań, perspektywy rozwoju Europy Środkowo-Wschodniej są obiecujące. Region ten, będący mostem pomiędzy Wschodem a Zachodem, nie tylko przyciąga inwestorów swoim potencjałem gospodarczym, ale także staje się kluczowym graczem w kształtowaniu globalnych strategii biznesowych.

Źródło:

Kierunek: Wschód – Aktualne trendy i atrakcyjne kierunki ekspansji zagranicznej w obliczu zawirowań geopolitycznych

Raport opracowany przez PwC i PFR TFI we współpracy z KUKE